W dzisiejszym świecie technologia jest nieodłącznym elementem życia, a telefony komórkowe, w tym smartfony, stały się podstawowym narzędziem komunikacji, nauki i rozrywki. Jednak, podobnie jak w przypadku innych technologii, ich nadmierne używanie może prowadzić do uzależnienia. Zjawisko to dotyczy szczególnie dzieci i młodzieży, którzy są bardziej podatni na negatywne skutki nadmiernego korzystania z telefonów. Uzależnienie od telefonów staje się w Polsce coraz poważniejszym problemem, a rodzice i pedagodzy muszą być świadomi zagrożeń, aby odpowiednio reagować i pomóc młodym ludziom w trudnych momentach.
1. Czym jest uzależnienie od telefonów?
Uzależnienie od telefonu, zwane także nomofobią (od „no-mobile-phone phobia”), to stan, w którym osoba odczuwa silną potrzebę ciągłego korzystania z telefonu, a brak dostępu do niego wywołuje silny dyskomfort emocjonalny, niepokój, a czasem nawet panikę. Uzależnienie to może obejmować różne formy aktywności na telefonie, takie jak:
- Przeglądanie mediów społecznościowych,
- Gry komputerowe,
- Stała komunikacja przez aplikacje (messenger, WhatsApp itp.),
- Oglądanie filmów i innych treści wideo,
- Przewijanie informacji na portalach informacyjnych.
U dzieci i młodzieży uzależnienie to może przybierać formy, takie jak nieustanne sprawdzanie telefonu, trudności z koncentracją na innych czynnościach, a także coraz częstsze unikanie kontaktów międzyludzkich na żywo na rzecz rozmów online.
2. Jak rozpoznać uzależnienie od telefonu u dziecka?
Wielu rodziców może nie zdawać sobie sprawy z tego, że ich dziecko ma problem z uzależnieniem od telefonu. Oto kilka symptomów, które mogą świadczyć o takim uzależnieniu:
- Ciągłe przebywanie z telefonem – Dziecko spędza nadmierną ilość czasu z telefonem, nie potrafi oderwać się od ekranu nawet podczas posiłków czy rozmów z rodziną.
- Zaniedbywanie innych obowiązków – Uzależnione dziecko może zaniedbywać szkołę, obowiązki domowe, a także zainteresowania czy hobby na rzecz korzystania z telefonu.
- Niepokój i drażliwość – Dziecko staje się rozdrażnione, gdy nie ma dostępu do telefonu lub gdy jego czas spędzony z telefonem jest ograniczany.
- Problemy ze snem – Długie korzystanie z telefonu przed snem, zwłaszcza na tle niebieskiego światła, może prowadzić do trudności z zasypianiem oraz problemów z jakością snu.
- Izolacja społeczna – Uzależnione dziecko może ograniczać kontakty z rówieśnikami, preferując rozmowy i interakcje online zamiast spotkań twarzą w twarz.
- Działania ryzykowne w internecie – Uzależnienie może prowadzić do poszukiwania w internecie treści nieodpowiednich wiekowo, kontaktowania się z nieznajomymi lub angażowania się w szkodliwe aktywności.
3. Jak przeciwdziałać uzależnieniu od telefonu?
Prewencja jest kluczowym elementem w walce z uzależnieniem od telefonów, szczególnie u dzieci i młodzieży. Oto kilka sposobów, które mogą pomóc w ograniczeniu czasu spędzanego przez dziecko z telefonem:
- Ustalanie granic i zasad korzystania z telefonu – Ważne jest, aby rodzice ustanowili jasne zasady dotyczące korzystania z telefonu, np. ograniczenie czasu spędzanego na aplikacjach społecznościowych, ustalenie godzin, w których telefon może być używany, oraz wprowadzenie zasady „telefonu offline” w czasie posiłków i przed snem.
- Wspólne spędzanie czasu – Zamiast pozwalać dziecku spędzać czas z telefonem, warto organizować wspólne aktywności, takie jak gry planszowe, spacery, czy wspólne oglądanie filmów. To buduje relacje i zmniejsza pokusę sięgania po telefon.
- Kreowanie alternatyw – Warto zachęcać dziecko do rozwijania innych zainteresowań, takich jak sport, rysowanie, czy nauka nowych umiejętności, co pozwoli odciągnąć je od telefonu.
- Edukacja cyfrowa – Rodzice powinni edukować swoje dzieci na temat zagrożeń związanych z nadmiernym korzystaniem z internetu, takich jak cyberprzemoc, nieodpowiednie treści czy uzależnienie. Ważne jest, aby dzieci rozumiały, jak działa telefon, internet i jakie mogą być konsekwencje ich nadmiernego używania.
4. Jak pomóc dziecku w przypadku uzależnienia?
Jeśli zauważymy, że dziecko ma problem z uzależnieniem od telefonu, ważne jest, aby zareagować w sposób odpowiedzialny i mądry. Pomoc może obejmować:
- Rozmowy i wsparcie emocjonalne – Dziecko, które zmaga się z uzależnieniem od telefonu, potrzebuje zrozumienia i wsparcia. Ważne jest, aby rodzice nie krytykowali dziecka, ale starali się wspólnie poszukać rozwiązań.
- Stopniowe ograniczanie czasu spędzanego z telefonem – Jeśli dziecko jest uzależnione, warto wprowadzać stopniowe ograniczenia, np. poprzez zastosowanie aplikacji, które monitorują czas spędzany na telefonie i pozwalają na kontrolowanie go.
- Zajęcia terapeutyczne – Czasami uzależnienie od telefonu może być objawem głębszych problemów emocjonalnych. W takich przypadkach pomocne może być wsparcie psychoterapeutyczne, w tym terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomoże dziecku rozpoznać i zmienić niezdrowe wzorce zachowań.
5. Rola terapii w leczeniu uzależnienia od telefonu
Jeśli uzależnienie od telefonu jest już poważnym problemem, terapia może okazać się niezbędna. Terapia ma na celu pomoc dziecku w:
- Rozpoznaniu przyczyn uzależnienia – Często uzależnienie jest objawem innych problemów, takich jak lęk, depresja czy samotność. Psychoterapeuta pomoże dziecku zrozumieć, dlaczego telefon stał się jego głównym narzędziem ucieczki.
- Zmianie zachowań – Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc dziecku rozpoznać, jakie myśli i przekonania prowadzą do uzależnienia i jak je zmienić, aby ograniczyć czas spędzany na telefonie.
- Budowaniu umiejętności radzenia sobie z emocjami – Często uzależnienie od telefonu jest wynikiem braku umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami. Psychoterapeuta pomoże dziecku rozwijać strategie radzenia sobie z lękiem, stresem czy samotnością.
Raporty z badań przeprowadzonych przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (2020) wskazują na wzrastający problem uzależnienia od internetu wśród dzieci i młodzieży w Polsce, co wiąże się z nadmiernym korzystaniem z telefonów. Z kolei badania Instytutu Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego (2019) dowodzą, że nadmierne korzystanie z mediów społecznościowych wśród młodych ludzi może prowadzić do problemów emocjonalnych, takich jak lęk czy depresja, co może sprzyjać uzależnieniom.
