Polska, podobnie jak wiele innych krajów, doświadczyła znaczących zmian społecznych, kulturowych i ekonomicznych w ciągu ostatnich trzech dekad. Jednym z obszarów, który przeszedł znaczną transformację, są związki romantyczne oraz postawy wobec małżeństwa/ zawiązywania związków. Na przestrzeni ostatnich trzech dekad obserwujemy wiele zmian, związanych z skłonnością Polek i Polaków do wchodzenia i tworzenia związków.
1. Spadek liczby zawieranych małżeństw
W ciągu ostatnich 30 lat zauważalny jest spadek liczby zawieranych małżeństw w Polsce. Pod koniec lat 80. XX wieku, w okresie tuż przed transformacją ustrojową, małżeństwo było nadal postrzegane jako normatywna ścieżka życiowa. Większość par zakładała rodziny w młodszym wieku, a małżeństwo stanowiło niejako fundament stabilności społecznej i ekonomicznej.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że liczba zawieranych małżeństw w Polsce znacząco spadła w ciągu ostatnich trzech dekad. W 1990 roku zawarto około 200 tys. małżeństw, podczas gdy w 2020 roku ich liczba wyniosła zaledwie około 170 tys. Choć liczba zawieranych małżeństw zmieniała się w zależności od roku, ogólny trend jest spadkowy.
Nie tylko liczba zawieranych małżeństw spada, ale również średni wiek, w którym Polacy decydują się na zawarcie małżeństwa, znacznie wzrósł. W 1990 roku średni wiek kobiet wchodzących w związek małżeński wynosił 23 lata, a mężczyzn 26 lat. W 2020 roku kobiety zawierające małżeństwa miały średnio 29 lat, a mężczyźni 32 lata.
2. Wzrost liczby par żyjących w związkach nieformalnych
Zauważalnym trendem, który ma swoje odzwierciedlenie w zmianach społecznych, jest wzrost liczby par żyjących w związkach nieformalnych, tzw. związkach partnerskich. Mimo spadku liczby małżeństw, Polacy coraz częściej decydują się na życie w związku bez formalizacji, co jest zgodne z rosnącą tendencją do odchodzenia od tradycyjnych norm społecznych.
Zmiana ta jest również efektem zmieniających się postaw wobec instytucji małżeństwa oraz rosnącej akceptacji dla różnorodnych form życia rodzinnego.
3. Opóźnianie decyzji o małżeństwie i rodzicielstwie
Innym ważnym zjawiskiem w polskim społeczeństwie jest opóźnianie decyzji o zawarciu małżeństwa oraz o posiadaniu dzieci. Wzrost wykształcenia, dążenie do rozwoju kariery zawodowej, stabilizacji finansowej oraz zmiana wartości, jakimi kierują się młodsze pokolenia, sprawiają, że osoby wchodzące w dorosłość coraz później podejmują decyzje dotyczące małżeństwa i zakładania rodziny.
Wielu Polaków traktuje małżeństwo i rodzicielstwo jako decyzje, które powinny być poprzedzone odpowiednią stabilizacją życiową, zarówno zawodową, jak i finansową. W związku z tym, coraz więcej osób decyduje się na późniejsze zawarcie małżeństwa, a także na opóźnienie posiadania dzieci. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w dużych miastach, gdzie młodsze pokolenia często dążą do realizacji swoich zawodowych ambicji przed założeniem rodziny.
4. Zmiana postrzegania małżeństwa
Zmiany w postrzeganiu małżeństwa to kolejny ważny aspekt. Tradycyjnie małżeństwo było traktowane jako instytucja nierozerwalna, związana z religią i tradycją. Dziś coraz więcej osób podchodzi do małżeństwa bardziej elastycznie, traktując je jako jeden z wielu sposobów na budowanie związku.
W Polsce młodsze pokolenia często nie postrzegają małżeństwa jako konieczności życiowej. Dla wielu par jest to decyzja, którą podejmują, gdy czują się gotowe na wspólne życie, a nie tylko obowiązek społeczny. Małżeństwo przestaje być postrzegane jako jedyny możliwy sposób uznania i formalizacji związku, a zatem jego znaczenie w życiu społecznym staje się mniejsze.
5. Wzrost liczby rozwodów
Zjawiskiem towarzyszącym spadkowi liczby małżeństw jest również wzrost liczby rozwodów. Choć same liczby rozwodów nie zmieniają się dramatycznie, ich częstotliwość jest wyższa wśród osób, które decydują się na małżeństwo w późniejszym wieku. Statystyki wskazują, że rozwód najczęściej dotyczy małżeństw zawartych po 30. roku życia, a także tych, które nie zostały odpowiednio przygotowane do wyzwań związanych z życiem małżeńskim.
6. Zjawisko tzw. „związku na próbę”
W Polsce rośnie również popularność tzw. „związku na próbę”, który jest formą eksperymentalną. Parom zależy na tym, by przed podjęciem decyzji o małżeństwie lub długotrwałej współpracy, sprawdzić, jak się ze sobą czują w codziennym życiu. Związki na próbę stają się coraz częściej alternatywą dla tradycyjnego ślubu, pozwalającym na sprawdzenie więzi bez formalizacji.
