Rodzicielstwo ma znaczenie. Sposób w jaki wychowujemy nasze dzieci ma znaczenie. Sposób w jaki traktujemy swoje dzieci, jak z nimi rozmawiamy, ile czasu z nimi spędzamy oraz jakiej jakości jest to czas – ma znaczenie. Badania (Moore i Zaff, 2002) wykazały, że nastolatki wychowywane przez kochających i wspierających rodziców, ale także takich których cechowało spójne i konsekwentne wprowadzanie i egzekwowanie zasad mają większą motywację do nauki, i cechuje ich lepsze zdrowie psychiczne i fizyczne. Natomiast nastolatkowie, którzy mają zbyt surowych rodziców lub takich, którzy nie pozwalają im na rozwój ich samodzielności, lub tacy którzy mieli zbyt pobłażliwych rodziców, cechują się większą impulsywnością oraz częściej angażują się w zachowania ryzykowane.
Doskonale wiemy, że zdecydowana większość rodziców dokłada wielkich starań, by jak najlepiej okazać miłość swoim dzieciom, a błędy które popełnia – są zazwyczaj nieumyślne. Oznacza to co prawda, że idealni rodzicie nie istnieją, ale wiemy już czym cechują się wystarczająco dobre rodzicielstwo, czyli takie które pozwala realizować główne potrzeby emocjonalne dziecka. Jakie są to potrzeby?
Model wystarczająco dobrego rodzicielstwa wyróżnia 4 główne potrzeby emocjonalne dziecka, a ich spełnianie przez wrażliwego i kochającego opiekuna jest przyczynkiem do zdrowia psychicznego i emocjonalnego dziecka.
- Potrzeba bezpiecznego przywiązania i akceptacji
Spełnienie tej potrzeby można opisać jako stan, w którym dziecko jest złączone z rodzicami nierozerwalną bliską więzią, w wyniku której doświadcza poczucia przynależności i bezwarunkowej miłości.
Dziecko wie a przede wszystkim czuje, że rodzice je akceptują, lubią, tęsknią z nim kiedy się nie widzą, sprawiają, że dziecko czuje się przynależne do rodziny i otoczone szacunkiem. Spełnienie tej potrzeby jest dla dziecka naturalnym sposobem na wykształcenie w sobie pozytywnych cech oraz przekonań, które utrzymują się przez całe dalsze życie.
Więź, to poza przywiązaniem także komunikowanie wiary w dziecko, bezwarunkowej miłości i przewodnictwa. Rodzice okazują to poprzez responsywność, reagowanie spokojem na płacz dziecka i jego potrzeby od okresu niemowlęctwa począwszy, a także poprzez kontakt wzrokowy z dzieckiem, ton głosu i mowę ciała. Bowlby (twórca teorii przywiązania) twierdzi, że poczucie bezpieczeństwa dzieci poniżej trzydziestego miesiąca życia jest pochodną więzi dziecka, jak została nawiązana z jego najbliższym opiekunem.
- Potrzeba zdrowej autonomii i kompetencji
Zaspokojenie tej potrzeby emocjonalnej dziecka można określić jako pomaganie dziecku w rozwoju jego zdolności, a także budowaniu pewności siebie i przekonaniu o własnej wartości.
Dzięki zaspokojeniu tej potrzeby dziecko w sposób naturalny wykształca zdrową, adekwatną samoocenę, pewnie wyraża sobie i śmiało dąży do sukcesu (rozumianego na właściwy dla siebie sposób).
Dziecku czuje, że jest w stanie poradzić sobie z codziennymi sprawami, może rozwijać swoje zainteresowania i uzdolnienia, ma swobodę dążenia w obranym przez siebie kierunku.
Rodzice realizują te potrzebę, poprzez zachęcanie dziecka do nowych wyzwań, adekwatnych do jego wieku i możliwości, celebrują sukcesy, szanują wybory dziecka (nawet jeżeli są one różne od ich własnych przekonań), zachęcają do realizowania coraz trudniejszych zadań, wspierają podczas porażek, pomagają podjąć działania po nich.
Rodzice szanują także obszary, do których dziecko decyduje się ich nie wpuścić – mogą to być więzi z innymi nastolatkami lub wspólne sekrety. Rodzice mogą szanować autonomię dziecka poprzez akceptacje sposobu w jaki decyduje się ubierać, poprzez przyjaciół których wybiera, studia na które się decyduje aż po partnera życiowego. Naturalnym jest, ale warto to w tym miejscu dodać, że autonomia musi być adekwatna do wieku, jak również zapewniająca bezpieczeństwo dziecka.
- Potrzeba realistycznych granic
Potrzeba ta jest poniekąd przeciwwagą dla realizowania potrzeby autonomii. Ważne jest bowiem, aby rodzic wykształcił w dziecku przekonanie, że obok posiadanej przez nie autonomii są także jej granice, które wyznacza rodzic. Nastolatek może realizować potrzebę autonomii poprzez wybór grupy przyjaciół z którymi spędza wolny czas, ale to realistyczne granice będą miały miejsce wówczas, kiedy rodzic oczekuje by był on w domu do kolacji.
Zaspokojenie tej potrzeby pozwala dzieciom czuć się kochane, potrzebne i bezpieczne („chyba im na mnie zależy, skoro chcą zjeść ze mną kolację”), ale także wie, ze rodzice interesują się jego życiem i oczekują od niego odpowiedzialności.
Rodzice mogą spełniać te potrzebę dziecka, poprzez określanie limitów, granic autonomii w szeregach sytuacji w codzienności – począwszy od godzin powrotu do domu, sposobu komunikowania się z rodzeństwem, ale także stawianiu sprzeciwu wobec decyzji, które uznają za szkodzące zdrowiu czy dalszemu życiu dziecka .
- Potrzeba realistycznych wymagań i wzajemności
Zaspokajanie tej potrzeby dziecka, to pomaganie mu w zrozumieniu, czego się od niego oczekuje, ale przy pozostawianiu mu wolności na bycie sobą. Kluczowe w zaspokajaniu tej potrzeby jest to, że ma to być potrzeba dziecka, nie rodzica. Oznacza to, że dziecko będzie czuło, ze potrzeba ta jest zaspokojona, kiedy oczekiwania przed nim postawione będą realne, adekwatne to jego wieku i możliwości, a także umiejętności i kompetencji. Ich realizowanie daje mu potrzebę sprawczości, skuteczności i ważności.
Dziecko, którego rodzice pomagają mu spełnić te potrzebę, wiedzą, ze jest akceptowane także wtedy kiedy nie jest we wszystkim najlepsze, popełnia błędy, może liczyć na wybaczenie rodziców kiedy coś zrobi nie tak. Może także bezpiecznie wyrażać swoje zdanie, bez obawy o to, ze zostanie odrzucone lub skrytykowane.
Spełnienie przez rodziców tych czterech głównych potrzeb emocjonalnych dziecka wiąże się z wykształceniem w nim pozytywnych schematów takich jak zdrowa samodzielność, sukces życiowy, spełnienie emocjonalne i emocjonalna otwartość i spontaniczność. Jest to kapitał na całe jego przyszłe życie.
